Kavram Yanılgısı Nedir? Kavram Yanılgısı Örnekleri

5615

İçindekiler

Kavram Yanılgısı Nedir?

Öğretmenler bütün gayretlerine rağmen, öğrencilerinin sınıfta ele alınan konuları temel fikirleri kavramadıklarını öğrendiklerinde hayrete düşebilirler. Bazı iyi öğrenciler doğru cevaplar verseler bile aslında sadece ezberledikleri bazı ifadeleri kullanırlar. Daha derinlemesine sorular sorulduğundaysa bu öğrencilerin temel kavramları tam olarak kavrayamadıkları açığa çıkar. Öğrenciler sayısal problemleri çözmek için sık sık temeldeki bilimsel kavramları tam olarak anlamaksızın algoritmaları kullanabilirler. Mazur (1996), fizik derslerindeki öğrencilerinin problem çözme becerileri ve denklemleri ezberlediklerini fakat kavramsal anlayışı gerektiren testlerde düşük bir performans gösterdiklerini ifade etmektedir. Nakhleh ve Mitchell (1993) kimya uzmanları için bir genel kimya dersine katılan altmış öğrenciyle yaptıkları bir çalışmada, algoritmik bir problemin aynı konudaki bir kavramsal soruyla eşleştirildiği bir sınavda yüksek algoritmik yeteneğe sahip olarak sınıflandırılan öğrencilerin sadece %49’u paralel kavramsal sorulara yanıt verebilmiştir.

Öğrencilere bilgi ve faydalı örnekler sunmanın ötesinde onlara algoritma ve kavramsal genellemelere liderlik eden mantıksal süreçleri göstermeliyiz. Testlere kavramsal soruların dahil edilmesi, problem çözmenin bu yanını vurgulamak için başka bir yoldur. Pek çok durumda daha ileri seviyelerdeki öğrenmelerine bir temel oluşturmak üzere kullanılabilen kısmen doğru fikirler geliştirmektedirler (Clerment et al., 1989). Bununla birlikte pek çok öğrenci çalışmalarının başlangıcından itibaren temel kavramları doğru bir şekilde kavrayamazlar ve bu sonuç bir sonraki öğrenmeyi de engelleyebilir.

KAVRAM YANILGILARI NEDİR VE NASIL ORTADAN KALDIRILIR?

Kavram yanılgısı, öğrencilerin anlamada güçlük çektikleri kavramları kendi anlayışlarına göre uygun bir şekilde yorumlamaları ve bilimsel kavramlara bakış açılarının bilim adamları tarafından kabul edilmiş olanlardan farklı olmasıdır. Kavram yanılgılarına aynı zamanda kavramsal çerçeve, yanlış kavrama, alternatif çerçeve ve çocuğun uydurduğu bilim der denmektedir.
Dil yanılgıları ve gerçeklere dayanan kavram yanılgıları sık sık öğrencilerin kendileri tarafından bile kolay bir şekilde düzeltilebilir olmasına rağmen öğretmenin sadece öğrencinin önyargılı düşünceler ve bilimsel olmayan fikirlerini değiştirdiğinde ısrar etmesi etkili değildir. Öğrencilerin doğal olguları kavramsal anlayışları ile ilgili kavramsal anlayışları, öğrencinin zihninde daha önceden var olan bir olguyu açıklayan alternatif modeller varsa yeni kavramların öğrenilemeyeceğini göstermektedir. Bilim adamlarının böyle hatalı modelleri yaygın bir şekilde küçük görmelerine rağmen, bu modeller sık sık öğrenciler tarafından tercih edilmektedirler, çünkü bunlar çok daha mantıklı görünmekte ve belki de öğrencinin amaçları için çok daha kullanışlıdırlar (Mayer, 1987). Bu inançlar öğrencinin zihninden ayrılamayan kuşkular olarak sürüp gitmektedirler ve daha ileri düzeydeki öğrenmeleri engelleyebilirler (McDermott,1991). Bilimsel topluluk tarafından doğru olarak kabul edilen kavramları kabul etmeden önce öğrenciler kendi inançları ile birlikte ilgili paradoksları ve sınırlamalarıyla yüz yüze gelmelidir ve sonra gösterilmekte olan bilimsel modeli anlamak için gerekli olan bilgiyi yeniden oluşturmaya teşebbüs etmelidir. Bu süreç öğretmenin;
* Öğrencilerin kavram yanılgılarını belirlemesini,
* Öğrencilerin kendi kavram yanılgılarıyla yüz yüze kalmaları için bir tartışma ortamı sağlamasını ve
* Öğrencilere bilimsel modellere dayanan bilgiyi yeniden organize etmesi ve özümsemesi için yardım etmesini gerektirir.
Aşağıda bu basamakların her biri açıklanmıştır.

Kavram yanılgılarını teşhis etme

Kavram yanılgıları düzeltilmeden önce belirlenmelidirler. Pek çok araştırmacı ve öğretmen yaygın bir şekilde karşılaşılan kavram yanılgılarının listelerini derlemişlerdir. Bir dizi mesleki topluluk öğrencilerin kavram yanılgılarını teşhis etmenizi sağlayan kavramsal testler geliştirmiştir. Buna ek olarak; küçük grup tartışmaları ve çalışma saatleri öğrencilerin kavram yanılgılarını belirlemek için etkili tartışma ortamları sağlar. Bir öğretmen uygulama ve çabayla öğrencileri utandırmaksızın ya da bir otoriteye danışmaksızın (çoğunlukla sadece onları dinleyerek) öğrencilerin kavramsal yapılarının derinlerine inmeyi öğrenebilir. Mazur, öğrencilere uzun ders formatında bile kendi kavramsal yapılarını kontrol etmelerine yardımcı olacak bir yol buldu. Hake (1992) öğrencilerin hareketi anlayabilmedeki kavramsal temellerini test etmelerini sağlayacak laboratuvar çalışmaları kullandı. Mantıksal açıklamalar gerektiren ödevler öğrencilerin kavram yanılgılarını tespit etmede çok kullanışlıdırlar. Bu ödev ve tartışmalar not vermek için olmaktan ziyade öğrencilerin neyi ve nasıl düşündüklerini ortaya çıkarmak için öğrenme sürecinin bir parçası olarak kullanılabilirler. Kavram yanılgıları öğrencilerin bilimsel bilgiyi organize etmelerinde olduğu kadar bilimsel yöntemi anlayışlarında da meydana gelebilir. Örneğin bir fen sınıfındaki öğrenciler sık sık bir deneyin işlememesi ile ilgili hayal kırıklıklarını ifade ederler. Çoğunlukla deneylerin beklenilen sonuca ulaşmak için değil, fikirleri ve hipotezleri test etmek için yapıldığını tam olarak anlayamazlar. Bilim adamı için deneyler yorumlanması gereken sonuçlar verirler. Bu açıdan her deney “işler” ancak beklendiği gibi sonuçlanmayabilir.
Öğrencilere kavram yanılgılarıyla yüz yüze kalmalarında yardım etme Yeni bir konunun tanıtılacağı bir ders ya da laboratuvarda öğretimden önce olası kavram yanılgılarını düşünmek ve gözden geçirmek oldukça faydalıdır. Oluşan kavram yanılgılarının derinlerine inmek için sorular ve tartışmalardan faydalanın. Öğrenciler genellikle ön bilgilerinin çeşitliliği ile sizi şaşırtırlar, bu yüzden onların açıklama ve cevaplarını çok dikkatli bir şekilde dinleyin. Açıklamalarını desteklemek için ipuçları vermek ve zor ya da yanlış kavranılmış kavramları birkaç gün ya da birkaç hafta sonra gözden geçirmek suretiyle öğrencilere yardımcı olabilirsiniz. Kavram yanılgıları çoğunlukla derinlere işlemiş, büyük ölçüde açıklanmamış ve bazen de güçlü bir şekilde savunulmaktadırlar. Bir öğretmen etkili olabilmek için doğru bir şekilde kavramayı gerçekleştirebilmek için bu engellerin önemi ve değişmeye karşı direncini küçük görmemelidir. Bunlarla karşı karşıya kalmak hem öğrenci hem de öğretmen için çok zordur. Bazı kavram yanılgıları öğrencilere bazı nesne ya da olguları tanımlamaları ya da resimlemelerini istemek suretiyle açığa çıkarılabilir. Örneğin bir öğretmen öğrencilere tahtada kendisi çizmeden önce öğrencilerden atomu resimlemelerini isteyebilir. Okulda oldukça başarılı olan öğrenciler bile güneş sisteminde olduğu gibi merkezde küçük bir çekirdek ve onun etrafında belli dairesel yörüngelerde hareket eden elektronları çizebilirler. Önce onların kendi modellerini sormak ve sonra da bazı öğrencilerden fikirlerini sınıf arkadaşlarıyla paylaşmalarını istemek suretiyle bir öğretmen önceki modelleri tanımlayabilir ve bunları yeni modeller oluşturma ihtiyacını göstermek için kullanabilir.

Öğrencilere kavram yanılgılarının üstesinden gelmede yardım etmek

Öğrencilere kavram yanılgılarını düzeltmelerine yardım etmek için stratejiler nasıl öğrendiğimiz üzerine yapılan araştırmalara dayanır (Arons, 1990; Mistrell, 1989). Başarı için anahtar öğrencilerin yeni bilgileri için doğru bir yapıyı oluşturdukları ya da yeniden oluşturduklarını garanti altına almaktır. Bu yapıyı oluşturmanın bir yolu öğrencilere Novak ve Gowin tarafından keşfedilmiş olan “kavram haritası” hazırlatmaktır. Bu teknikle öğrenciler bir dizi kavram ve bunlar arasındaki ilişkiyi görselleştirmeyi öğrenirler. İsimleri (ve bazen de sıfatları) içeren kutular bir dizi çizgiyle ilgili kutulara bağlanmışlardır, önermeler ya da fiiller ilişkilerin ortaya çıkmasını sağlamak için bu çizgilerin üzerine yazılmışlarıdır. Şekilde bir kavram haritası örneği görülmektedir. Bazı çalışmaların biyolojide anlamlı öğrenmeyi arttırmadığını göstermesine rağmen diğerleri bunun zıddı sonuçlar elde etmişlerdir. Esiobu ve soyibo (1995) işbirlikli gruplarda kavram haritası oluşturan öğrencilerin bireysel çalışan öğrencilere göre daha fazla kavramsal öğrenmeyi gerçekleştirdiklerini ve böylece kavram haritalarının kullanımının öğretim ortamının oluşturulma şekline bağlı olduğunu bildirmişleridir. Benzer sonuçlar kavram temelli görevlerde işbirlikli grupların, kavram haritalarını içermese bile, üniversite öğrencilerinin kimyadaki belli kavram yanılgılarını düzeltmelerine yardım etmede belirgin bir etkisi olduğunu bulan Basili ve Sanford (1991) tarafında da bildirilmiştir.
Öğrencilere kendi kavramsal yapılarını yeniden oluşturmalarına yardım etmek zor bir görevdir ve ister istemez bir fen bilimleri dersindeki diğer aktivitelerden daha fazla zaman alır. Bununla birlikte eğer öğrencilere kavram yanılgılarını düzeltmelerine yardım etmeye karar vermişseniz şu yöntemleri deneyebilirsiniz: O Konu hakkındaki yaygın kavram yanılgılarını önceden tahmin edin ve diğerlerine karşı da uyanık olun.
O Öğrencileri diğer öğrencilerle yapılan tartışmalarda kendi kavramsal yapılarını test etmeleri için teşvik edin.
O Laboratuvar çalışmaları ve demonstrasyonlarla yaygın kavram yanılgılarını nasıl engelleyebileceğinizi düşünün.
O Olabildiğince sık yaygın kavram yanılgılarını gözden geçirin.
O Öğrencilerin kavramlarının geçerliliğini değerlendirin ve yeniden değerlendirin.

Kaynak: http://www.nap.edu/readingroom/books/str/4.html

Facebook Yorum